گوشی پزشکی یا استتوسکوپ چیست؟

یکی از دستگاه هایی که جهت تشخیص صداهای داخلی بدن بکار میرود گوشی پزشکی یا استتوسکوپ نام دارد و به عملی که توسط گوشی انجام می شود گوش دادن یا auscultate گویند. معمولا از این دستگاه جهت شنیدن صدای قلب، ریه، روده ها و جریان خونی شریانی و وریدی بکار می رود. همچنین در مواردی مانند اختلالات مادرزادی و بیماری های دریچه قلب که صداها و صوت های خاصی به صداهای قلبی اضافه می شوند نیز می توان استفاده کرد.

فیزیولوژی گوشی پزشکی

در یک فرد عادی گوش دادن به قلب در ۴ نقطه (مربوط به هر کدام از دریچه‌های قلب) امکان پذیر است. صدای طبیعی قلب فقط شامل یک صدای اول (۱)Sمانند پوم و یک صدای دوم (۲)Sمانند تاک اسـت. در حالت طبیعی صدای اضافه‌ای نباید در قلب شنیده شود و بین صدای اول و دوم نیز باید سکوت برقرار باشد. که این صداها ناشی از بسته شـدن طبیعـی دریچـه‌هـای قلـب هستنـد. هـر گـونـه صداهایی در وسط این دو صدا یا تغییر در شدت این صداها و غیره هر کدام نشانه‌ای از بیماری خاصی است.

ساختار داخلی گوشی پزشکی

یک گـوشی پزشکی از قسمت های مختلفی به صورت نشان داده شده در شکل۱ تشکیل شده است.

۱- در مجموعه مربوط به سر (Headset)، از یک نوک گوشی (Eartip) که وارد دو گوش می شود و یـک لوله گـوش (Eartube) که نوک گوشی به آن وصل شده است، تشکیل شده است.

۲- در مجموعه مربوطه به قفسه سینه (Chestpiece)، از یــک دیافراگم یا تنظیم پذیر (Tunable Diaphragm) ‌و یک مـیله اتصال مانند ساقه‌ (Stem) تشکیل شده است

۳- همچنین از یک لوله بدون درز (tubing) برای اتصال دو مجموعـه مـربـوط بـه سر و قفسه سینـه استفاده شده است.

نحوه انجام کار گوشی پزشکی

عملی که توسط گوشی انجام می شود به آن auscultate یـا گـوش دادن مـی گـویـنـد و شـامـل کنترل صداهای داخلی بدن است که در مورد ریه و قلـب تـوسعـه یافته است. گوشی پزشکی سه قسمت عمده دارد. قسمت اول گوشی روی بدن فرد قرار می‌گیرد و دو طرفه است که یک طرف را دیافراگم و طرف دیگر را قسمت زنگوله‌ای یا بــل مــی‌نــامـنــد و ارتعـاشـات بـدن را تبـدیـل بـه ارتعاشات صوتی کرده و کمی تشدید می‌کند. سـپـس صـوت حـاصـل وارد لـولـه‌ یـا لـولـه‌هـای هـدایـت کـنـنده صدا شده و در نهایت از طریق گــوشـی‌هـای مـخـصـوصـی وارد گـوش پـزشـک می‌شود.

کاربردهای گوشی پزشکی

از گــوشــی هـای پـزشکـی مـی تـوان در مـواردی هـمـچــون اخـتــلالات مــادر زادی ، بـیـمــاری هــای دریـچـه‌ای قـلـب و در آریـتـمـی هـای قلبی و … که صـداهـا و صـوت هـای خـاصـی بـه صـداهای قلبی اضـافه می‌شوند استفاده کرد. قسمت دیافراگمی گوشی (که سطح بیشتری دارد) به صورت معمول بـرای گـوش دادن صـداهـای مـخـتـلـف بـدن به کار می‌رود. قسمت زنگوله‌ای یا بل گوشی (که عملاً پـرده‌ای ندارد) فقط در مواردی به کار می‌رود که صدای آن اندام از بمی خاصی برخوردار است.

انواع استتوسکوپ

بسته به نوع استفاده، استتوسکوپ‌ها انواع متفاوتي خواهند داشت:

- آکوستیک

- الکترونيک

گوشی طبی آکوستیک

نمونه های آکوستیک گوشی های پزشکی متداول ترین و شناخته شده ترین نمونه های گوشی های پزشکی بوده و بر اساس انتقال صدای شنیده شده از قفسه ی سینه از طریق لوله ی تو خالی پر شده از هوا به سمت گوش شنونده عمل می کند. قسمت ديافراگم آن براي شنيدن صداهاي با فرکانس بالا (مانند صداهای قلبی) است و قسمت بل آن براي شنيدن صداهايي با فرکانس پايين (مانند صداهای ريوی) مورد استفاده قرار مي‌گيرد. این نوع استتوسکوپ شامل دو نوع دوسر و یک سر می شود.
گوشی طبی جنین یکی از گوشی های آکوستیک می باشد که روی شکم مادر قرار گرفته و صدای قلب جنین را شناسایی کرده و شکلی شبیه شیپور دارد.

گوشی طبی الکترونیک

یکی از معایبی که می توان برای گوشی های آکوستیک در نظر گرفت تقویت ناچیز صداهای داخلی بدن می باشد. در مقایسه با گوشی های آکوستیک گوشی های الکترونیکی یک تفویت کننده پشت سر سنسور تشخیص صدا دارند و صداهای داخلی بدن را با وضوح و قدرت بیشتری به گوش شنونده می رسانند. معمولا این سنسور ها از جنس پیزوالکتریک می باشند. اما مشکلی که معمولا در حین استفاده از این گوشی ها به وجود می آید ایجاد نویز و تداخل امواج بر روی این گیرنده بوده که برای حذف آن مجبور به استفاده از فیلتر هایی می باشیم که در نتیجه بخشی از صدا حذف می شود. لذا این گوشی ها همچنان به اندازه ی نمونه های آکوستیک رایج نیستند.

نکات مهم در خرید استتوسکوپ

• بهترين جنس براي سر فلزی گوشی، استيل است اما به طور شايع از آلومينيوم براي ساخت آن استفاده مي شود.

• بهترين ماده برای سخت ديافراگم، پلی اتيلن است.

• سايز استاندارد سرگوشي ها براي بزرگسالان 35 ميليمتر و براي كودكان 25 ميليمتر است.

• لوله های متصل به سر گوشی باید از جنس PVC (پلی وینیل کلراید) باشد.

• قسمتي كه در گوش قرار مي گيرد، بهتر است فقط از جنس لاستيك نرم باشد.

• در قسمت بل، هر چه مخروط اين ناحيه عميق تر باشد، كارايي دستگاه بالاتر است.

• دسته آهني متصل به لاستيك ها بايد يك زاويه 15 درجه با آن داشته باشند.