در دسامبر سال 2019، نوعی ذات‌الریه جدید ناشی از کروناویروس ناشناخته‌ای (COVID-19) در شهر ووهان (Wuhan) کشور چین پدیدار شد. این ویروس به سرعت در سراسر دنیا گسترش پیدا کرد. ذات‌الریه ناشی از کروناویروس جدید Novel COVID-19–infected pneumonia (NCIP) با تب، خستگی، سرفه خشک و تنگی نفس همراه است.

تصاویر رادیولوژی قفسه سینه بیماران مبتلا به کووید-19 مشابه سایر سندرم‌های کرونا ویروس مانند سارس و مرس است. بررسی تغییرات تصاویر رادیولوژیکی بیماران مبتلا به سندرم حاد تنفسی یا سارس SARS (severe acute respiratory syndrome) و سندرم تنفسی خاورمیانه یا مرس MERS (Middle East Respiratory Syndrome) به محققان کمک می‌کند تا با مقایسه آن‌ها با کرونا ویروس جدید کووید-19، به اطلاعات بیشتری دست یابند.

هدف از انجام این مطالعه، بحث و تبادل اطلاعات پیرامون اپیدمیولوژی و یافته‌های تصویربرداری از سندرم‌های کروناویروس است. این اطلاعات بر اساس گزارش‌های تصویربرداری از NCIP تهیه شده‌اند. در این مطالعه، اقدامات احتیاطی و ایمنی پرسنل بخش رادیولوژی در برابر بیماران مشکوک یا مبتلا به NCIP، بررسی می‌شود.

تاریخچه کرونا ویروس های سارس، مرس و کووید-19

کروناویروس‌ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که برای اولین‌بار در سال 1960 کشف شدند. تا دسامبر سال 2019، شش نوع کروناویروس با امکان آلوده کردن انسان شناخته شده بود. از این تعداد، 4 نوع کروناویروس علائم خفیف تنفسی ایجاد می‌کردند در حالی که در سندرم تنفسی خاورمیانه یا کروناویروس مرس Middle East respiratory syndrome (MERS) و سندرم حاد تنفسی یا کروناویروس سارس severe acute respiratory syndrome (SARS)، علائم حاد تنفسی ایجاد می‌شد.

در دسامبر سال 2019، نوع جدیدی از كروناویروس به نام COVID-19 از نمونه‌های دستگاه تنفسی تحتانی چند بیمار در شهر ووهان چین استخراج شد. این بیماران علائم ذات‌الریه شدید از جمله تب، خستگی، سرفه خشک و دیسترس تنفسی داشتند.

محققان بر این باورند که ذات‌الریه ناشی از عفونت کووید-19 (NCIP) از بازار فروش محصولات دریایی شهر ووهان آغاز شده است. تا زمان انتشار این مقاله، کرونا ویروس در 28 کشور جهان شیوع پیدا کرده است. شواهد نشان می‌دهند که انتقال ویروس کرونا می‌تواند در دوره کمون بیماری اتفاق بیفتد. دوره کمون بیماری، مدت زمانی است که فرد از بیماری خود بی‌اطلاع است اما ناقل بیماری است. دوره کمون کرونا ویروس جدید کووید-19، حدود 5.2 روز تخمین زده شده است. این موضوع باعث شیوع بسیار سریع کروناویروس شده است. همچنین پس از بهبودی از این بیماری، تا مدتی امکان انتقال بیماری از طریق بزاق بیمار مبتلا به NCIP وجود دارد.

از 5 فوریه 2020 بیش از 25 هزار مورد ابتلا به کروناویروس کووید-19 گزارش شده است و تعداد بیماران فوتی در حال افزایش است. تصویربرداری پزشکی نقش مهمی در ارزیابی شدت عفونت کووید-19دارد. رادیولوژیست‌ها باید از یافته‌های تصویربرداری این کروناویرس جدید، به خوبی آگاه باشند.

ویژگی‌های تصویربرداری در سندرم‌های مشابه این کروناویروس قبلا مشخص شده‌اند. در این مطالعه محققان به بررسی ویژگی‌های اپیدمیولوژیک و رادیولوژیک سندرم‌های کروناویروس بر اساس ویژگی‌های تصویربرداری شناخته شده NCIP می‌پردازند. همچنین اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی برای پرسنل بخش رادیولوژی در برابر بیماران مشکوک یا مبتلا به کروناویروس مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

اپیدمیولوژی و یافته های تصویربرداری از کرونا ویروس سارس

کرونا ویروس سارس برای اولین‌بار در سال 2003 در جنوب چین مشاهده شد. این ویروس به سرعت به 29 کشور دنیا شیوع پیدا کرد. ویروس SARS موجب ابتلای 8422 بیمار و مرگ حدود 11 درصد آن‌ها شد. کروناویروس سارس قادر بود تا 24 ساعت روی سطوح خشک زنده بماند، اما خاصیت بیماری‌زایی خود را با طیف وسیعی از ضدعفونی کننده‌های در دسترس، مانند Clorox و formaldehyde از دست می‌داد.

رادیوگرافی اولیه قفسه سینه در افراد مبتلا به سارس، کدورت‌های کانونی یا دارای چندکانون را به صورت یک‌طرفه نشان می‌داد. کدورت‌های حباب‌دار در مناطق محیطی میانی یا تحتانی ریه با توده‌های متراکم (consolidation) پیشرونده برای دوره 6 تا 12 روزه در یک یا دو ریه دیده می‌شد. در سی‌تی‌اسکن ریه، کدورت‌های شیشه‌ای (ground-glass) و توده‌های متراکم (consolidation) در قسمت‌های درگیر ریه دیده می‌شد.

اپیدمیولوژی و یافته‌ های تصویربرداری از کرونا ویروس مرس

عفونت ناشی از کروناویروس مرس برای اولین‌بار در شهر جده کشور عربستان صعودی در سال 2012 گزارش شد. از آن زمان حدود 2500 نفر در 27 کشور به این ویروس آلوده شدند که 30 درصد از این افراد فوت کردند. خطر انتقال بیماری مرس به اعضای خانواده و کادر بهداشت و درمان کم بود اما با این حال همه‌گیری این بیماری با مناسک حج در عربستان شیوع قابل توجهی داشت.

به نظر می‌رسد در مقایسه با انتقال انسان به انسان در اپیدمی کرونا ویروس سارس، انتقال کرونا ویروس مرس منشا غیرانسانی (خفاش‌ها و شترها) داشته است و از طریق حیوان به انسان صورت می‌گرفته است. در 83 درصد از بیماران مبتلا به عفونت کروناویروس MERS، رادیوگرافی اولیه تا حدودی کدورت‌های شیشه‌ای (ground glass opacities) را نشان می‌داده است.

همچنین یافته‌های سی تی اسکن در هر دو ریه، کدورت‌های شیشه‌ای را نشان می‌دادند که معمولا قسمت‌های جانبی و تحتانی ریه را درگیر می‌کردند. با این حال در تصاویر سی تی اسکن بیماران مبتلا به کروناویروس مرس، توده‌های متراکم (consolidation) و پلورال افیوژن (pleural effusion) رایج نبودند و در کمتر از 30 درصد از موارد دیده شدند.

عفونت های ناشی از کرونا ویروس و علائم بالینی و رادیولوژی

بیماران مبتلا به عفونت COVID-19، علائمی همچون تب، سرفه و تنگی نفس دارند. در این بیماری معمولا افراد احساس خستگی می‌کنند اما علائمی همچون آبریزش بینی، گلودرد و اسهال ندارند. گزارشی که اخیرا در ژورنال Lancet به چاپ رسیده است، ذات‌الریه ناشی از کرونا ویروس کووید-19 را در 41 بیمار مورد بررسی قرار داده است. بر اساس داده‌های تصویربرداری در این مطالعه، ناهنجاری‌های ریه در 40 بیمار به صورت دوطرفه مشاهده شدند.

در گزارش‌های اولیه تصویربرداری از بیماران NCIP با علائم شدید، درگیری دوطرفه ریه همراه با توده‌های متراکم (consolidation) مشاهده شد. در بیماران بخش مراقبت‌های ویژه، درگیری ریه با توده‌های متراکم و نمای کدورت شیشه‌ای (ground-glass) رایج بود.

تصاویر رادیوگرافی قفسه سینه یک خانم 61 ساله که از کروناویروس فوت کرد، تهاجم شدید توده‌های متراکم را در یک دوره 7 روزه نشان می‌داد. همچنین در یک گزارش مجزا از 99 بیمار مبتلا به کروناویروس، یافته‌های تصویربرداری مشابهی به دست آمد. این یافته‌ها در 75 درصد از بیماران ناهنجاری دوطرفه ریه و در 25 درصد دیگر، ناهنجاری‌های یک‌طرفه ریه را نشان می‌دادند.

در مطالعه دیگری که بین 5 نفر از اعضای یک خانواده مبتلا به ویروس کرونا انجام شد، کدورت‌های شیشه‌ای یا نمای گرند گلاس دوطرفه در ریه مشاهده شد. این درگیری در بافت پارانشیم ریه افرادی که سن بالاتری داشتند، از وسعت بیشتری برخوردار بود. گزارش‌های تصویربرداری به یافته‌های سارس و مرس بسیار نزدیک بود.

با اینکه تاکنون هیچ موردی از پلورال افیوژن در پنومونی‌های کروناویروس کووید-19 گزارش نشده است، اما در یک درصد از موارد (یک نفر از 99 بیمار)، پنوموتراکس دیده شده است. به طور کلی، یافته‌های تصویربرداری در کروناویروس‌ها بسیار غیر اختصاصی هستند و ممکن است با علائم آنفلوانزای H1N1، ذات‌الریه سیتومگالو ویروس (cytomegalovirus) یا ذات‌الریه‌‌های خاص همپوشانی داشته باشند.

علائم شدید بالینی، سابقه تماس با بیمار مبتلا به کووید-19 یا سفر به کشورهای جنوب شرقی آسیا (مانند چین، کره جنوبی یا ژاپن) در تشخیص NCIP مورد توجه قرار می‌گیرند. با اینکه تحقیقات بیشتری در مورد جنبه‌های بالینی و رادیولوژیک COVID-19 در حال انجام است، تصویربرداری به عنوان یک مؤلفه مهم در مدیریت بیمار در نظر گرفته می‌شود.

الزامات کارکنان بخش رادیولوژی در مواجهه با بیماران مشکوک به کرونا ویروس

پرسنل بخش رادیولوژی در خط مقدم مواجهه با بیماران مشکوک به کووید-19 قرار دارند. مراکز تصویربرداری باید پروتوکل‌هایی برای مدیریت پرسنل خود در برابر بیماران مشکوک به کووید-19 داشته باشند. کرونا ویروس جدید COVID-19 بسیار مسری است. محققان بر این باورند که این کروناویروس جدید از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود. با این حال قطعیت کامل در مورد چگونگی انتقال این ویروس از سطوح به انسان هنوز در حال مطالعه است. درک کامل مسیرهای انتقال ویروس برای ایمنی بیماران و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ضروری است.

قطرات بزرگ خطر انتقال تا فاصله 3 فوت (91.44 سانتی‌متر) را دارند اما ممکن است انتقال ویروس تا فاصله 6 فوت (183 سانتی‌متر) نیز انجام شود. به منظور تصویربرداری تشخیصی در افراد مبتلا به NCIP، باید از تجهیزات رادیولوژی پورتابل برای محدود کردن حمل و نقل بیماران استفاده شود.

بر اساس تجربه محققین از بیماری سارس، استفاده از یک مرکز رادیوگرافی ماهواره‌ای و تجهیزات رادیوگرافی اختصاصی می‌تواند خطر انتقال عفونت‌های فردی را کاهش دهد. در صورتی که نیاز باشد تا بیمار به بخش رادیولوژی منتقل شود، باید هنگام حمل و انتقال وی از ماسک جراحی استفاده شود.

از تاریخ 4 مارس 2020، سازمان بهداشت جهانی استفاده از ماسک پزشکی استاندارد را به منظور حفاظت از سیستم تنفسی پیشنهاد کرد. سایر گایدلاین‌ها از مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، استفاده از ماسک N95 را برای افرادی که در تماس مستقیم با بیماران کرونایی قرار دارند، پیشنهاد می‌کنند.

در سایر دستورالعمل‌ها توصیه می‌شود از لباس (گان) عایق یک‌بار مصرف و مقاوم در برابر مایعات برای محافظت از پرسنل استفاده شود. در این دستورالعمل‌ها برای جلوگیری از تماس با قطرات تنفسی بیماران مبتلا به کووید-19، علاوه بر پوشیدن گان؛ استفاده از یک جفت دستکش یک‌بار مصرف بر روی لباس، پوشاندن چشم‌ها با عینک و قرار دادن شیلد صورت بر روی آن، توصیه شده است.

در مطالعه‌ای که بر روی 254 نفر از کادر درمان مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کروناویروس سارس انجام گرفته بود، انجام اقدامات ایمنی و حفاظتی موجب کاهش واضح ابتلا به بیماری در آن‌ها شد.

تونل (گانتری) دستگاه‌های سی تی اسکن و ام آر آی، پروب دستگاه‌های سونوگرافی، دست‌بندهای فشار خون، کیبورد و موس کامپیوتر مربوط به گزارش‌نویسی تصاویر رادیولوژی باید پس از تماس با هر بیمار، ضدعفونی شوند. طبق طبقه‌بندی Spaulding در مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و سازمان غدا و داروی آمریکا (FDA)، این سطوح یا باید با صابون و آب شسته شوند یا با استفاده از یک ماده ضدعفونی کننده سطح پایین یا متوسط مانند محلول شوینده میکروب‌کش یددار (iodophor)، اتیل الکل یا ایزوپروپیل ضدعفونی شوند. پرسنل خدماتی در مراکز و موسسات تصویرربرداری، باید برای ضدعفونی اصولی سطوح، آموزش ببینند.

تصویربرداری چشم پزشکی | فناوری تصویربرداری پزشکی چیست | خدمات تصویربرداری پزشکی | تصویربرداری پزشکی سونوگرافی | لباس تصویربرداری پزشکی | رادیولوژی پزشک | رادیولوژی دندانپزشکی | رادیولوژی پزشک عمومی