دستگاه سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی چیست؟

تصویربرداری اولتراسوند یا اولتراسونوگرافی یک روش تشخیصی ایمن و بدون درد به وسیله امواج صوتی به شمار می‌رود که در آن با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویری از فعالیت‎های اندام‎های داخل بدن نمایش داده می‎شود. از این نوع تصویربرداری برای کمک به تشخیص علل درد، تورم و عفونت در اندام‎های داخلی بدن، بررسی وضعیت نوزاد در طول دوره حاملگی، کمک به انجام انواع بیوپسی‎ها، تشخیص بیماری‌های قلبی و ارزیابی آسیب بعد از حمله قلبی استفاده می‌شود.

طیف استفاده از دستگاه سونوگرافی بسیار گسترده است. از این دستگاه برای تصویر برداری از بخش های شکمی، مجاری ادراری، غدد تیرویید و…استفاده می شود. این دستگاه می تواند در تشخیص بیماری هایی مانند سنگ کلیه و مثانه، بیماری های زنان و زایمان، سرطان سینه، کیست های کبدی، انسداد روده، اختلالات رشد جنین و بسیاری دیگر از بیماری ها به پزشک یاری برساند. امروزه این فناوری حتی در جراحی های زیبایی برای بررسی صحت تزریق های انجام شده، در کلینیک های درد برای تشخیص ضایعات ستون مهره ها و در تشخیص برخی از شکستگی ها مانند شکستگی های مچ دست کاربرد دارد.

این دستگاه همچنین می تواند اطلاعاتی درباره سرعت خون، گرفتگی رگ ها و… نیز در اختیار پزشک قرار دهد. برای این منظور از اثر داپلر استفاده می شود طبق اثر داپلر تغیر سرعت می تواند روی شدت صوت تاثیرگذار باشد. همین اصل در اندازه گیری سرعت خون مورد استفاده قرار می گیرد. در صورتی که این سرعت از میزان خاصی کمتر یا بیشتر باشد می تواند بیماری خاصی را نشان دهد.

اجزای دستگاه سونوگرافی

مانیتور که وظیفه نمایش تصویر و اطلاعات را برعهده دارد.
پاور(Power) که منبع تغذیه دستگاه است.
پروب های (Probe) دستگاه که پر مصرف ترین انواع آن خمیده (Curved) یا کانوکس (Convex)، تخت یا خطی (Linear)، داخل رحمی (Trans-vaginal) و آرایه فازی (Phase Array) هستند.

انواع دستگاه سونوگرافی

سونوگرافی های رومیزی (Portable)

این دستگاه ها معمولا به صورت قابل حمل استفاده می شوند. بخش های مامایی، بیمار درمنزل و کیلینک های حیوانات از این دستگاه ها استفاده می کنند . به دلیل قابل حمل بودن این تجهیزات نیاز است تا بدنه محکمی داشته باشند.

سونوگرافی های مبله (Stationary)

این دستگاه ها دستگاه هایی ثابت و با کاربرد طولانی تر هستند و می توانند برای مدت زمان بیشتری به طور پیوسته استفاده شوند مانند بخش های اورژانس بیمارستان ها و مراکز درمانی که مراجعین زیادی دارد.

دستگاه های سونوگرافی هم به صورت سیاه سفید و هم به صورت رنگی موجود هستند. دستگاه های قدیمی تر به صورت سیاه سفید و دستگاه های جدید به صورت رنگی هستند. هم چنین به روز ترین دستگاه های سونوگرافی قادر به تهیه تصویر هم به صورت ۳ بعدی و هم ۴ بعدی می باشند و می توانند حالت چرخشی برای تصویر ایجاد نمایند.

روش کار سونوگرافی

قوانین موجود در سونوگرافی بر پایه همان قوانینی است که زیردریایی‎ها، کشتی‏‎ها و ماهیگیران از آن استفاده می‎کنند. زمانی‎ که یک موج به یک شئ برخورد می‏‌کند، آن را به عقب می‌کشد و یا انعکاس می ‌دهد. در نتیجه می‌توان فاصله جسم، سایز، شکل و حتی نوع آن اعم از جامد بودن و یا پر شدگی با مایعات را تعیین کرد.

برای انجام سونوگرافی ابتدا سطح مورد نظر تصویربرداری، به ژل سونوگرافی آغشته می‎شود. سپس پروب بر روی پوست آغشته به ژل قرار داده می‌شود و به واسطه ارسال امواج فراصوت و جمع آوری اکوی بازگشت آن‌ها، تصویر ایجاد می‎شود.

حالا این سوال پیش می آید که چه اتفاقی برای امواج داخل بدن رخ می دهد؟

بافت‎های مختلفی در بدن ما شامل عروق و اجزای داخل بدن وجود دارند که هر کدام چگالی و اکوژنیسیته مربوط به خود را دارند. پس با برخورد امواج با آنها با توجه به تفاوتشان سه اتفاق رخ می‌دهد:

در قدم اول فرکانس موج باید انقدر بالا باشد که از بافت مورد نظر عبور کند.

سپس امواج صوتی می بایست داخل بافت مورد نظر جذب شوند.

و در آخر بعد از برخورد امواج با هر عضو بدن، امواج باید بازتاب پیدا کنند که به آن اکوی برگشتی گفته می‎شود.

اکوی برگشتی چگونه جذب می شود؟

پروب‎ها غیر از اینکه وظیفه تولید امواج اولتراسوند را دارند، وظیفه جذب اکوی برگشتی یا همان بازتاب امواج اولیه را هم بر عهده دارند.

با توجه به اینکه هر قسمتی از بدن که امواج به آن برخورد کرده است، فرکانسی مخصوص به خود دارد، این فرکانس ها پس از جمع آوری توسط پروب به پردازشگر منتقل می‌شوند تا در نهایت تصویر شکل گیرد.

کامپیوتر یا پردازشگر سونوگرافی چیست؟

پردازشگر سونوگرافی با توجه به اختلاف فرکانس امواج برگشتی آن‎ها را تبدیل به تصویر می‎کند. به این اتفاق پردازش تصویر سونوگرافی یا post processing می‎گویند.

امواج اولتراسوند چه خطراتی در پی دارند؟

امواج سونوگرافی بر خلاف پرتوهای یونیزه یا پرتوهای trag ، از موج‎های صوتی تشکیل شده‌اند که هیچ ضرری برای بدن ندارند. فرکانس آن‎ها تنها کمی بیشتر از دامنه ایست که بتوان با گوش شنید ولی برخلاف تصورات اشتباه، آن‎ها موج‎های فراصوت معمولی هستند و هیچ و هیچ و هیچ ضرری ندارند.

تصویربرداری زنده و live چیست؟

از مزایای سونوگرافی، تصویربرداری به شکل زنده و همزمان است. در این مدل تصویربرداری امکان مشاهده ارگان‎های بدن و تغییرات حرکات آن به صورت زنده و واقعی فراهم است.

لذا امکان مشاهده گردش خون و جریان در قلب و عروق کمک شایانی به تشخیص های پزشکی می‎کند.

ویژگی های دستگاه سونوگرافی

دقت بالای دستگاه در هنگام تصویربرداری در هر حالت کاری و ماندگاری کیفیت آن
یکنواختی و بدون اعواج بودن تصویر مشاهده شده و چاپ شده در حالت های مختلف تصویربرداری
عدم نویز پذیری از فرکانس شهر
شناخته شده بودن برند دستگاه و با سابقه بودن و معتبر بودن شرکت ارائه دهنده آن

برای حصول تصویر مناسب و کارآمد علاوه بر ویژگی های ذکر شده مهارت اپراتور نیز اهمیت بالایی دارد. پزشک یا تکنسینی که عمل سونوگرافی را انجام می دهد باید بتواند محل قرار گیری پروب و زاویه مناسب آن را به خوبی تنظیم کند تا تصویری کارآمد حاصل شود.

با وجود این که کیفیت تصاویر حاصل از دستگاه سونوگرافی با تصاویر دیگرتجهیزات نظیر MRI قابل مقایسه نیست اما این دستگاه از پرطرفدار ترین تجهیزات تصویر برداری می باشد. این امر می تواند به دلایل زیر باشد:

این محصول نسبت به دیگر تجهیزات کم هزینه تر است و استفاده از آن پیچیدگی های کمتری دارد.

در هنگام استفاده ازاین دستگاه، از امواج پرخطر مثل اشعه ایکس یا گاما استفاده نمی شود و نیاز به ماده یونیزان خاصی ندارد بنابراین ریسک کمتری برای بیمار و اپراتور دارد.

یک ویژگی منحصر به فرد این نوع تصویر برداری، حصول تصاویر به صورت زمان واقع (Real Time) است. این ویژگی به خصوص در هنگام عمل های جراحی می تواند بسیار کارساز باشد.
این روش در بیشتر موارد به صورت غیر تهاجمی(Non-invasive) بوده و بدون درد است. بنابراین برای بیماران خوشایندتر است.

بازار دستگاه سونوگرافی ایران

در بازار تجهیزات پزشکی ایران شرکت هایی نظیر GE آمریکا (General Electric)، فیلیپس (Philips)، سامسونگ (Samsung)، ازائوته (Esaote) در سطح اول و در سطوح پایین تر برند های چینی از قبیل چایسون (Chison)، داینامیک ایمیجینگ (Dynamic Imaging) و…. محصولات خود را در اختیار مشتریان قرار می دهند.